Zapalenia twardówki - przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie twardówki to choroba oczu polegająca na wystąpieniu stanu zapalnego jednej ze ścian gałki ocznej, zwanej twardówką. Jest to dolegliwość występująca stosunkowo rzadko. U wielu pacjentów ma ona łagodny przebieg, przez co nie zawsze korzystają oni z porady i leczenia u specjalisty. Niestety, z tego powodu trudno zebrać dokładną epidemiologię występowania zapalenia twardówki. Czym jest tajemnicza choroba, jak się objawia i w jaki sposób można ją leczyć? 

Czym jest twardówka oka?

By móc przejść do dokładnego opisu choroby, jaką jest zapalenie twardówki, warto dowiedzieć się,  której części oka ona dotyczy.
Twardówka to najbardziej zewnętrzna warstwa gałki ocznej. Pokrywa ona tylną część oka i przylega do oczodołu. Ma ona białe zabarwienie i jest nieprzezroczysta. Z przodu biała twardówka przechodzi w przezroczystą rogówkę. Można zatem łatwo zaobserwować ją przyglądając się swojemu oku w lustrze. Jest to część, którą potocznie wiele osób nazywa „białkiem” oka. 

Twardówka ma grubość około 1,5 mm w tylnej części. Z przodu jej grubość spada i wynosi około 0,3 mm. Stanowi ona warstwę ochronną oka. Odpowiada m.in. za utrzymanie kształtu gałki ocznej. 

Twardówka zbudowana jest z trzech warstw: 

• nadtwardówka – najbardziej zewnętrzna warstwa, 
• zrąb – czyli istota właściwa, jest to środkowa warstwa,
• blaszka brunatna – wewnętrzna warstwa, przylegająca do naczyniówki oka 

​

Zapalenie twardówki – czym jest i jakie są przyczyny?

Zapalenie twardówki to stan zapalny umiejscowiony w zewnętrznej ścianie gałki ocznej. W wyniku wystąpienia zapalenia twardówki, traci ona swoje funkcje, tzn. nie chroni oka oraz nie nadaje mu odpowiedniego kształtu.

W zależności od tego, której części twardówki dotyczy stan zapalny, wyróżnia się:

• zapalenie nadtwardówki oka
• zapalenie zrębu twardówki oka 

Warto zaznaczyć, że są to dwa odmienne schorzenia, różniące się przyczynami, przebiegiem oraz leczeniem.

Zapalenie nadtwardówki oka 

Jest to schorzenie łagodne, które występuje zazwyczaj u młodych ludzi. Z uwagi na jego przebieg, nie każda osoba podejmuje się leczenia. Jest to choroba samoograniczająca się, jednak z tendencją do nawrotów. Zapalenie występuje częściej u kobiet oraz co ciekawe, u ponad połowy pacjentów nawraca w tym samym oku. 

U około 1/3 pacjentów zapalenie nadtwardówki oka pojawia się:

• w sytuacjach stresowych,
• w przebiegu migreny,
• w przebiegu trądziku różowatego, atopowego zapalenia skóry, półpaśca,
• w przebiegu kiły, boreliozy i innych chorób zakaźnych,
• u około ¼ osób chorujących na choroby autoimmunologiczne. 

Zapalenie zrębu twardówki oka

Zapalenie zrębu twardówki jest ciężką, występującą znacznie rzadziej niż zapalenie nadtwardówki chorobą. Zazwyczaj dotyczy kobiet w wieku 40-60 lat. Z reguły występuje obustronnie i możliwe są nawroty choroby. Zapalenie zrębu twardówki może skutkować uszkodzeniami gałki ocznej, a także zagrożeniem widzenia oraz utratą oka. 
Wyróżnić można zapalenie przednie, które dzieli się na postać guzkową, rozlaną oraz martwiczą z towarzyszącym procesem zapalnym lub martwiczą bez stanu zapalnego. Drugim rodzajem jest zapalenie tylne – rozlane, guzkowe lub martwicze. W tylnym zapaleniu twardówki może dojść do porażenia mięśni okoruchowych, utraty widzenia oraz wytrzeszczu.

Najczęstsze przyczyny zapalenia zrębu twardówki to:

• choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów),
• choroby zakaźne (np. gruźlica, kiła),
• oparzenia chemiczne lub termiczne,
• uraz lub powikłania pooperacyjne.

​

Zapalenie twardówki – objawy

Objawy zapalenia nadtwardówki:

• Nagły początek schorzenia,
• Silne zaczerwienienie oka,
• Łzawienie,
• Światłowstręt,
• Ból przy dotyku oka,
• Dyskomfort,
• Obecność guzków.

Objawy zapalenia zrębu twardówki:

• Powolny rozwój schorzenia,
• Ból promieniujący do czoła, skroni i twarzy,
• Zaczerwienienie oka (charakterystyczna sinoczerwona barwa),
• Obniżona ostrość wzroku.
   

Zapalenie twardówki – leczenie

Gdy zauważysz pojawienie się niepokojących objawów, umów się na wizytę u lekarza okulisty. Zbierze on niezbędny wywiad oraz przeprowadzi szereg badań, takich jak, badanie OCT, USG oczodołu czy badanie w lampie szczelinowej. Dzięki temu zdiagnozuje schorzenie i prowadzi odpowiednie leczenie. 

Zapalenie nadtwardówki najczęściej ustępuje samoistnie i nie jest wymagane wprowadzenie leczenia farmakologicznego. W niektórych przypadkach, gdy objawy się nasilają, lekarz przepisać może preparaty kortykosteroidów w kroplach. Czasami leczenie opiera się na pozbyciu choroby wywołującej schorzenie, np. gdy przyczyną jest migrena, konieczne będzie przyjmowanie leków przeciwmigrenowych.

Zapalenie zrębu twardówki wymaga bardziej złożonego leczenia. Stosuje się tu m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz doustnie kortykosteroidy. W tym wypadku również niezwykle istotne jest rozpoznanie przyczyny zapalenia. Gdy zapalenie twardówki spowoduje powikłania, takie jak uszkodzenie rogówki, zaćma, jaskra czy odwarstwienie siatkówki, konieczne może okazać się leczenie chirurgiczne.