Ślepota barw - objawy, przyczyny i leczenie

Ślepota barw to rodzaj zaburzenia widzenia, które sprawia, że chory ma problemy z prawidłowym rozróżnianiem kolorów. Ślepota barw, choć często utożsamiana z daltonizmem, jest nieco innym rodzajem problemu. W tym artykule dowiesz się więcej na ten temat. Czym jest ślepota barw? Jak się objawia? Skąd się bierze? Sprawdź i dowiedz się więcej!

Ślepota barw a daltonizm - różnice

Ślepota barw to schorzenie, które może pojawić się u osób w różnym wieku, w tym także u dzieci. Może być nabyta lub wrodzona, o czym więcej powiemy później. Sama ślepota barwna polega na zaburzeniu rozpoznawania całej palety kolorystycznej. Problem ten często bywa mylony z daltonizmem.

→ Daltonizm, choć również dotyczy zaburzeń w rozpoznawaniu kolorów, to dotyczy jedynie barwy zielonej: dlatego też jest jedną z odmian ślepoty barw. 

Jak widzi osoba ze ślepotą barw?

Podczas gdy daltonista nie widzi koloru zielonego lub myli go z czerwonym, osoba z całkowitą ślepotą barw widzi jedynie czarny i biały kolor. Na szczęście, tak drastyczna odmiana tego schorzenia jest rzadka. Ślepota barwna zazwyczaj objawia się poprzez problemy z odróżnieniem od siebie pewnych odcieni czerwieni i zieleni. Nieczęsto zdarza się, że zaburzenia dotyczą rozróżniania odcieni niebieskiego i żółtego.

Dlaczego ślepota barw występuje?

Dlaczego ślepota barw może obejmować tylko niektóre, wybrane kolory? Zaburzenie to występuje, gdy któryś ze światłoczułych czopków, znajdujących się w gałce ocznej, nie działa prawidłowo lub gdy go po prostu nie ma. Dokładniej, komórki te mieszczą się w siatkówce, czyli cienkiej błonie na wewnętrznej części gałki ocznej. To właśnie na siatkówce rozpoczyna się proces dostarczania obrazu do mózgu. Kolory odbierane są trzy rodzaje czopków: 

Czopki L – które reagują na światło o długiej fali (czerwone),
Czopki M – które reagują na światło o średniej fali (zielone),
Czopki S – które reagują na światło o krótkiej fali (niebieskie).

Przyczyny ślepoty barwnej 

Jak już wspomnieliśmy, ślepota barw może występować jako choroba wrodzona lub nabyta. 

Ślepota barw wrodzona

W przypadku wrodzonej ślepoty barw, która jest najczęściej spotykanym zaburzeniem rozpoznawania kolorów, przyczyną są mutacje genów związanych z chromosomem X. Ponieważ dziedziczenie tego typu jest związane z chromosomem X (to kobiety posiadają dwa chromosomy X, zaś mężczyźni tylko jeden), problem ten występuje znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. W sytuacji, gdy kobieta posiada zmutowany gen na jednym z chromosomów X, drugi chromosom X może zniwelować ten defekt, co zmniejsza ryzyko pojawienia się objawów. Natomiast u mężczyzn, którzy mają tylko jeden chromosom X, nie ma możliwości by drugi chromosom zminimalizował działanie mutacji. Oznacza to, że w przypadku mężczyzn obecność mutacji na tym chromosomie prowadzi do zaburzeń widzenia barw.

Ślepota barw nabyta

Ślepotę barw można również nabyć. Zazwyczaj ma to miejsce, gdy z różnych powodów dana osoba zachoruje na chorobę przewlekłą. Co ważne, chodzi tu o chorobę przewlekłą, która może uszkodzić siatkówkę lub w inny sposób oddziaływać na narząd wzroku i jego system. Wśród takich chorób wymienia się cukrzycę, Alzheimera, retinopatię cukrzycową (sprawdź, jak objawia się retinopatia cukrzycowa), jaskrę i AMD (zwyrodnienie plamki żółtej). Należy wiedzieć, że chorobę tą można nabyć również w związku z przyjmowaniem leków. Niektóre środki stosowane w leczeniu nadciśnienia, schorzeń serca czy zaburzeń psychicznych mogą zakłócać pracę czopków, co prowadzi do problemów z postrzeganiem kolorów. Osoby narażone na kontakt z substancjami chemicznymi, takimi jak dwusiarczek węgla, oraz innymi związkami przemysłowymi, mogą doświadczać podobnych trudności ze względu na ich toksyczny wpływ na czopki. 

Ślepota barw pojawia się również wraz z wiekiem i może być elementem naturalnego procesu starzenia się. Z upływem czasu komórki siatkówki stają się mniej wydolne, co może skutkować stopniowym pogorszeniem zdolności rozróżniania barw.

Rodzaje ślepoty barw

Wyróżniamy trzy główne rodzaje ślepoty barw: trichromatyzm, dichromatyzm i monochromatyzm. 

- Trichromatyzm to najłagodniejsza forma ślepoty barw. U osób z tym rodzajem zaburzenia wszystkie czopki występują w siatkówce, jednak tylko jeden z nich nie działa tak, jak powinien. Wtedy zdolność widzenia danej barwy jest osłabiona, ale nie niemożliwa. 

- Dichromatyzm występuje, gdy u danej osoby brakuje jednego z trzech rodzajów czopków. W tej formie zaburzenia wyróżnia się kolejno następujące rodzaje: 

• Protanopia: brak czopków wrażliwych na czerwień.
• Deuteranopia: brak czopków wrażliwych na zieleń.
• Tritanopia: brak czopków wrażliwych na niebieski.

- Monochromatyzm, który występuje w dwóch formach, to zaburzenie, w którym zdolność do rozróżniania kolorów jest znacznie ograniczona. W przypadku monochromacji typu niebieskiego stożka, jedynymi aktywnymi fotoreceptorami są czopki S, które reagują na krótsze fale światła (niebieskie). Czopki odpowiedzialne za postrzeganie czerwieni i zieleni (czopki L i M) są nieaktywne lub w ogóle nieobecne, co znacząco ogranicza percepcję kolorów. Osoby z tą formą zaburzenia mogą także cierpieć na światłowstręt (nadwrażliwość na światło) oraz oczopląs (niekontrolowane ruchy oczu). W przypadku achromatopsji, wszystkie czopki są nieaktywne, co prowadzi do całkowitej utraty zdolności rozróżniania barw. Osoby z tym zaburzeniem nie widzą kolorów. Dodatkowo mogą zmagać się z poważnymi problemami ze wzrokiem, takimi jak nadwrażliwość na światło, oczopląs oraz ograniczone widzenie centralne.

Diagnostyka ślepoty barw - jak wygląda?

Jeśli zauważysz, że u Ciebie lub kogoś z Twoich bliskich zaczęły występować zaburzenia rozróżniania kolorów, możesz przeprowadzić krótki test w domu. Potrzebna jest do tego tablica Ishihary. Składa się ona z różnego koloru kropek. Ułożone są tak, że tworzą różnego rodzaju kształty lub liczby. Zdrowy człowiek nie powinien mieć problemu z ich odczytaniem. Tablice te dostępne są w internecie, poniżej przedstawiamy kilka z nich. 

Jeżeli zauważysz jakieś nieprawidłowości, udaj się do lekarza. Ten przeprowadzi szczegółowe badania, w tym badanie anomaloskopem, które pozwolą na dokładne pomiary zdolności do rozróżniania barw. 

Czy ślepotę barw da się wyleczyć?

Gdy specjalista rozpozna u Ciebie ślepotę barw, wyda odpowiednie zalecenia. Do jakiego specjalisty należy się udać? Poznaj różnice między okulistą a optometrystą. 

W przypadku ślepoty barw wrodzonej, wyleczenie może nie być możliwe. Na rynku dostępne są jednak specjalne okulary z filtrami, które ułatwiają takim osobom funkcjonowanie. 
W przypadku ślepoty barw o charakterze nabytym, której przyczyną mogą być choroby lub działanie niektórych leków, rokowania są zazwyczaj bardziej korzystne. Poprawa widzenia kolorów jest możliwa dzięki leczeniu schorzenia leżącego u podstaw problemu – na przykład poprzez unormowanie poziomu glukozy we krwi u osób chorych na cukrzycę czy modyfikację stosowanej farmakoterapii. Odpowiednia interwencja medyczna może złagodzić objawy zaburzeń widzenia barw, a w niektórych przypadkach nawet całkowicie przywrócić zdolność ich prawidłowego rozpoznawania. 

https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/321401,daltonizm-slepota-barw
https://www.bezokularow.pl/poradnik/slepota-barw-jakie-sa-jej-rodzaje
https://www.wokularach.pl/blog/slepota-barw-jakie-sa-rodzaje