Badanie dna oka - na czym polega?

Badanie dna oka odgrywa fundamentalną rolę w wykrywaniu i monitorowaniu różnych chorób oczu. W tym artykule przybliżymy, na czym polega badanie dna oka, jak się do niego przygotować oraz co można z niego odczytać o stanie zdrowia wzroku.

Na czym polega badanie dna oka?

Badanie dna oka jest kluczową procedurą diagnostyczną w okulistyce. Umożliwia szczegółową ocenę siatkówki, naczyń krwionośnych, tarczy nerwu wzrokowego oraz innych struktur tylnej części oka. Jest to istotne nie tylko dla diagnozowania stanów oka, ale również chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca.

Metody badania dna oka

Istnieją różne sposoby badania dna oka, z których każda ma swoje specyficzne zastosowania:

Wziernikowanie bezpośrednie

Jest podstawową metodą badania dna oka, wykorzystującą ręczny oftalmoskop. Lekarz przykłada urządzenie do swojego oka, kierując wiązkę światła przez źrenicę pacjenta, aby ocenić wewnętrzne struktury oka takie jak siatkówka, naczynia krwionośne i tarcza nerwu wzrokowego. Metoda ta pozwala na dokładne obserwacje centralnej części dna oka, ale jej pole widzenia jest ograniczone​.

Wziernikowanie pośrednie

W przeciwieństwie do metody bezpośredniej, umożliwia oglądanie większego obszaru dna oka. Jest to możliwe dzięki specjalistycznemu wziernikowi Fisona. Umożliwia on oświetlenie źrenicy przy pomocy światła pochodzącego z kasku, noszonego przez okulistę. Kask ten jest wyposażony w soczewki, dzięki którym lekarz może dokładnie obejrzeć obraz dna oka. Ta technika oferuje szersze pole widzenia, umożliwiając dokładniejsze badanie obwodowych części siatkówki. Jest szczególnie przydatna w diagnozowaniu odwarstwienia siatkówki i innych stanów wymagających oglądania dalszych obszarów oka​.

Funduskamer Non-Mydriatic

Jest nowoczesną metodą, która w większości przypadków nie wymaga rozszerzenia źrenic. Zdjęcia wykonane za pomocą nowoczesnego urządzenia zwanego funduskamerą, dostarczają wysokiej rozdzielczości obrazów, które mogą być następnie dokładnie analizowane przez okulistę. Ta metoda jest szczególnie cenna dla pacjentów, u których rozszerzanie źrenic jest przeciwwskazane lub dla tych, którzy preferują mniej inwazyjne podejście do diagnostyki​.

Badanie dna oka - co wykrywa?

Dzięki badaniu dna oka możliwe jest wykrycie wielu chorób oczu na wczesnym etapie. Lekarz może zidentyfikować takie problemy jak:

• Jaskra.
• Retinopatia cukrzycowa.
• Zwyrodnienie plamki żółtej.
• Oderwania i uszkodzenia siatkówki.
• Cukrzyca.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Miażdżycę.

Czy badanie dna oka wykryje raka?

Badanie dna oka jest głównie skoncentrowane na diagnozowaniu chorób oczu i niektórych schorzeń ogólnoustrojowych, lecz może także ujawnić obecność nowotworów oka. Dzięki dokładnej analizie naczyń krwionośnych dna oka, lekarz może zauważyć zmiany wskazujące na poważniejsze problemy zdrowotne, w tym nowotwory. Badanie dna oka może zatem wykryć zmiany sugerujące raka, zwłaszcza gdy są one zlokalizowane w obrębie oka lub mają wpływ na struktury oczne​.

Badania dna oka – kiedy warto je wykonywać?

Badania dna oka są zalecane w różnych sytuacjach. Oto główne okoliczności, w których warto je wykonywać:

• Regularne kontrole wzroku - nawet przy braku problemów z widzeniem, zaleca się wykonywanie badania dna oka co 1-2 lata po 40. roku życia, a w młodszym wieku – co 3-5 lat, w celu wczesnego wykrywania potencjalnych problemów​.
• Obecność chorób ogólnoustrojowych - osoby cierpiące na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne lub hematologiczne powinny regularnie poddawać się badaniu dna oka, ponieważ mogą one prowadzić do poważnych zmian w oku, takich jak retinopatia cukrzycowa​.
• Osoby z rodzinnym występowaniem chorób oczu - jeśli w rodzinie występowały przypadki jaskry, zwyrodnienia plamki żółtej lub innych chorób oczu, warto regularnie kontrolować stan dna oka​.
• Problemy z widzeniem - w przypadku zmian w jakości widzenia, pojawienia się „mroczków”, błysków świetlnych czy problemów z percepcją kolorów, badanie dna oka może pomóc zdiagnozować przyczynę problemów​.
• Po urazie oka - w przypadku urazów oka, nawet jeśli nie powodują one bezpośrednio problemów z widzeniem, warto zbadać dno oka, aby wykluczyć uszkodzenia siatkówki lub innych struktur wewnętrznych​.
• Wcześniaki - u noworodków urodzonych przedwcześnie, badanie dna oka jest ważne do wykluczania retinopatii wcześniaczej, która jest poważnym zagrożeniem dla wzroku​.
• Dzieci i młodzież - badanie dna oka jest ważnym elementem profilaktyki i ewentualnej wczesnej interwencji​ u dzieci oraz nastolatków.

Sprawdź, jak dbać o oczy by cieszyć się zdrowiem.

Ile trwa badanie dna oka?

Czas trwania badania dna oka może różnić się w zależności od wielu czynników, takich jak metoda badania czy potrzeby pacjenta. Jest to stosunkowo szybkie badanie, gdyż standardowa oftalmoskopia trwa zazwyczaj od 5 do 15 minut. Jeśli jednak konieczne jest zakroplenie oczu atropiną w celu rozszerzenia źrenic, konieczne jest odczekanie około 15-30 minut, aby substancja zaczęła działać przed przystąpieniem do badania​.

Przygotowanie do badania dna oka

Przygotowanie do badania dna oka jest stosunkowo proste. Najistotniejszym elementem przygotowania jest zastosowanie kropli, które rozszerzają źrenicę. Pozwala to lekarzowi na dokładniejszą ocenę oka. Przed zastosowaniem kropli do oczu, lekarz może przeprowadzić wywiad z pacjentem, aby wykluczyć potencjalne przeciwwskazania. Po zakropleniu, pacjent może doświadczać przejściowego pogorszenia widzenia oraz zwiększonej wrażliwości na światło. Dlatego zaleca się, by na badanie dna oka przychodzić z osobą towarzyszącą, która pomoże bezpiecznie wrócić do domu, a także noszenie po zabiegu okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV. Ponadto, 4-6 godzin po badaniu lepiej unikać prowadzenia pojazdów czy pracy przy komputerze, aż wzrok wróci do normy.

Badanie dna oka - wyniki

Wyniki badania są zazwyczaj omawiane z pacjentem bezpośrednio po jego zakończeniu, chyba że wymagane są dodatkowe analizy. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy wykorzystywana jest funduskamera, lekarz może dysponować także dokumentacją fotograficzną dna oka. To pozwala na bardziej szczegółową analizę i porównanie zmian w czasie. Po zakończeniu badania, lekarz analizuje obraz dna oka pod kątem różnych nieprawidłowości, takich jak:

• Zmiany w strukturze siatkówki - wskazujące na możliwe choroby siatkówki, np. zwyrodnienie plamki czy retinopatię cukrzycową.
• Stan naczyń krwionośnych - nieprawidłowości mogą sygnalizować choroby naczyniowe, takie jak nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca.
• Wygląd tarczy nerwu wzrokowego - ocena może pomóc w diagnozowaniu chorób neurologicznych, w tym jaskry, poprzez wykrycie nieprawidłowości w kształcie lub kolorze tarczy.
• Obecność krwawień lub wybroczyn - mogą wskazywać na urazy oka lub określone choroby krwotoczne.

Badanie dna oka u dzieci

Badanie dna oka u dzieci i niemowląt jest ważnym elementem diagnostycznym. Pozwala na wykrycie wielu chorób okulistycznych i ogólnoustrojowych już we wczesnym stadium. Jest to badanie bezbolesne i zazwyczaj nie powodujące większego dyskomfortu, poza krótkotrwałym oślepieniem. Standardowo trwa nie dłużej niż 20 minut, ale wymaga wcześniejszego przygotowania polegającego na zakropleniu oczu atropiną. Krople te powodują tymczasowe rozszerzenie się źrenic i pogorszenie widzenia. Ze względu na to, zaleca się, by dzieci nie miały zaplanowanych zajęć wymagających dobrej ostrości wzroku tego samego dnia​.

Wskazania do wykonania badania dna oka u dzieci obejmują wcześniactwo, podejrzenie retinopatii, rozpoznanie zeza czy nieprawidłowe widzenie barw. Jest ono również zalecane dzieciom z rodzinnym obciążeniem występowaniem siatkówczaka. Regularność badań powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i zaleceń lekarza, lecz ogólnie zaleca się, aby były one przeprowadzane nie rzadziej niż raz na 3 lata.

 

Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/badanie-dna-oka-podstawowe-informacje-przygotowanie-do-badania-i-jego-przebieg
https://www.healthline.com/health/ophthalmoscopy
https://stanfordmedicine25.stanford.edu/the25/fundoscopic.html