Zapalenie siatkówki - objawy, leczenie

Zapalenie siatkówki to poważna choroba oczu, która może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a w skrajnych przypadkach nawet do ślepoty. Choć jest to stosunkowo rzadkie schorzenie, jego powikłania mogą być bardzo groźne. Warto zatem poznać jego przyczyny, objawy oraz metody leczenia, aby móc szybko reagować w przypadku wystąpienia problemów ze wzrokiem.

Co to jest zapalenie siatkówki?

Zapalenie siatkówki to stan zapalny dotyczący siatkówki oka. Ta choroba oka może mieć różnorodne przyczyny, od infekcji wirusowych po choroby autoimmunologiczne. Może występować samodzielnie lub razem z zapaleniem innych struktur oka, takich jak naczyniówka czy nerw wzrokowy.

Zapalenie siatkówki często jest mylone z innymi schorzeniami oczu, takimi jak zapalenie spojówek, jednak w odróżnieniu od zapalenia spojówek, które zwykle nie powoduje trwałych uszkodzeń wzroku, zapalenie siatkówki może mieć znacznie poważniejsze konsekwencje.

Rodzaje zapalenia siatkówki

Barwnikowe zapalenie siatkówki

Barwnikowe zapalenie siatkówki to schorzenie genetyczne, które prowadzi do stopniowego pogorszenia widzenia w wyniku odkładania się barwnika w siatkówce. Choroba ta rozwija się powoli, a pierwszym objawem jest zwykle pogorszenie widzenia o zmroku i w ciemności. W miarę postępu choroby widzenie obwodowe może zanikać, co prowadzi do tzw. "widzenia tunelowego". W zaawansowanym stadium choroby może dojść do całkowitej utraty wzroku. Nie ma skutecznej terapii tego typu zapalenia siatkówki, choć istnieją metody wspomagające pacjentów.

Surowicze zapalenie siatkówki

Surowicze zapalenie siatkówki to forma stanu zapalnego, w którym płyn gromadzi się pod siatkówką, powodując jej odwarstwienie. Choroba ta często jest związana z problemami naczyniowymi i nadciśnieniem. Taki stan może prowadzić do nagłego pogorszenia widzenia, zwłaszcza w przypadku wystąpienia ciemnych plam i ubytków w polu widzenia. Leczenie tego typu zapalenia zazwyczaj wymaga szybkiej interwencji, aby zapobiec trwałym uszkodzeniom siatkówki.

Wysiękowe zapalenie siatkówki

Wysiękowe zapalenie siatkówki to stan, w którym na powierzchni siatkówki gromadzi się płyn lub krew. Może to powodować obrzęk i powstawanie patologicznych struktur. Ten rodzaj zapalenia jest często wynikiem poważnych chorób naczyniowych, takich jak retinopatia cukrzycowa. Objawy obejmują pogorszenie ostrości wzroku, pojawienie się plam i rozmazanie obrazu. Często wymaga leczenia farmakologicznego lub interwencji chirurgicznej.

Objawy zapalenia siatkówki

Zapalenie siatkówki oka może objawiać się na wiele różnych sposobów, w zależności od jego rodzaju i zaawansowania. Objawy te mogą rozwijać się powoli lub pojawić się nagle, w zależności od przyczyny zapalenia. Poniżej przedstawiamy najczęstsze, na które warto zwrócić uwagę:

1. Zaburzenia widzenia - nagłe pogorszenie ostrości wzroku, zniekształcenie obrazu, mroczki przed oczami, błyski światła w polu widzenia.
2. Ból oka - choć samo zapalenie siatkówki nie zawsze jest bolesne, towarzyszące mu schorzenia mogą powodować odczuwalny dyskomfort.
3. Zaczerwienienie oka - występuje zwłaszcza, gdy zapalenie obejmuje także inne struktury oka, takie jak naczyniówkę.
4. Utrata pola widzenia - w miarę postępu choroby można zauważyć zmniejszenie pola widzenia, zwłaszcza jeśli dochodzi do obrzęku siatkówki.
5. Światłowstręt - nadwrażliwość na światło to częsty objaw wielu problemów ocznych, w tym zapalenia siatkówki.

Przyczyny zapalenia siatkówki

Zapalenie siatkówki może mieć wiele przyczyn. Wyróżniamy kilka głównych czynników wywołujących tę chorobę:

• Infekcje wirusowe - wirusy, takie jak cytomegalowirus (CMV), opryszczka, czy wirus odry, mogą powodować stany zapalne siatkówki. To schorzenie występuje szczególnie często u osób z osłabionym układem odpornościowym, np. u pacjentów z HIV.
• Choroby autoimmunologiczne - schorzenia, takie jak stwardnienie rozsiane, mogą prowadzić do stanu zapalnego siatkówki i innych struktur oka. Zapalenie tego rodzaju zwykle wynika z nadmiernej reakcji układu odpornościowego, który atakuje własne tkanki oka.
• Infekcje bakteryjne i grzybicze - choć rzadsze, infekcje te mogą również wywoływać zapalenie siatkówki.
• Urazy - bezpośrednie urazy oka, jak wypadki mechaniczne, mogą powodować zapalenie siatkówki i inne poważne uszkodzenia struktury oka. 
• Zapalenie siatkówki i nerwu wzrokowego - może wystąpić, gdy stan zapalny rozprzestrzeni się na nerw wzrokowy, prowadząc do dalszego pogorszenia wzroku.
• Czynniki genetyczne - niektóre formy zapalenia siatkówki, takie jak barwnikowe zapalenie siatkówki, mają podłoże genetyczne. Choć tego typu schorzenia nie mają skutecznych metod leczenia, to ich przebieg można kontrolować i spowalniać dzięki odpowiedniej terapii.

Diagnoza zapalenia siatkówki

Pierwszym i tym samym najważniejszym krokiem w leczeniu zapalenia siatkówki jest trafna i szybka diagnoza. Wizyta u okulisty obejmuje szczegółowe badanie wzroku, w tym badanie dna oka (oftalmoskopia), które pozwala lekarzowi ocenić stan siatkówki, wykryć ewentualne obrzęki, zmiany zapalne czy inne uszkodzenia. Ważnym elementem jest także ocena ostrości wzroku. 

W bardziej skomplikowanych przypadkach, okulista może zlecić angiografię fluoresceinową, która polega na wstrzyknięciu kontrastu do krwiobiegu i obserwacji naczyń krwionośnych w siatkówce. To badanie oczu pozwala wykryć wszelkie nieprawidłowości w przepływie krwi, które mogą sugerować zapalenie. Dodatkowo, często wykonywane jest badanie OCT, czyli bardzo precyzyjna metoda obrazowania, która umożliwia ocenę struktury siatkówki warstwa po warstwie.

Jak leczyć zapalenie siatkówki?

Leczenie farmakologiczne

Leczenie zapalenia siatkówki zależy od jego przyczyny:

• Przyczyny zakaźne - jeśli zapalenie siatkówki ma charakter infekcyjny, konieczne jest podanie leków przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych lub przeciwgrzybiczych.
• Choroby autoimmunologiczne - w przypadku zapaleń o podłożu autoimmunologicznym często stosuje się leki immunosupresyjne oraz kortykosteroidy w celu zahamowania nadmiernej reakcji układu odpornościowego.
• Choroby dziedziczne - barwnikowe zapalenie siatkówki, które jest chorobą genetyczną, niestety nie ma skutecznej terapii, ale istnieją metody, które mogą spowolnić postęp choroby, takie jak witaminy, antyoksydanty oraz specjalistyczne soczewki.

Leczenie chirurgiczne

W niektórych przypadkach leczenie chirurgiczne, takie jak witrektomia, może okazać się niezbędne, zwłaszcza gdy dojdzie do powikłań takich jak odwarstwienie siatkówki. Jest to stan, w którym siatkówka oddziela się od naczyniówki, czyli warstwy, która dostarcza jej niezbędnych składników odżywczych i tlenu. W niektórych przypadkach, gdy siatkówka została uszkodzona, lekarze mogą rozważyć laseroterapię w celu ograniczenia dalszych uszkodzeń i poprawy funkcji wzroku. Dla wielu pacjentów leczenie chirurgiczne to jedyny sposób na uratowanie widzenia, dlatego szybka diagnoza i interwencja są kluczowe dla powodzenia terapii. 

Zapalenie naczyniówki i siatkówki

Zapalenie naczyniówki i siatkówki to stan, w którym dochodzi do zapalenia dwóch ważnych struktur oka - naczyniówki i siatkówki. Naczyniówka to warstwa naczyń krwionośnych, która dostarcza krew do siatkówki. Kiedy obie te części oka zostaną objęte stanem zapalnym, może to prowadzić do poważnych problemów ze wzrokiem. Jednym z częstych sprawców zapalenia naczyniówki i siatkówki jest toksoplazmoza. Jest to infekcja wywołana przez pasożyta, która najczęściej przenoszona jest przez kontakt z zakażoną żywnością lub zwierzętami. Infekcja może być bezobjawowa przez wiele lat, ale jeśli się uaktywni, może zaatakować oko i spowodować zapalenie. Objawy są bardziej nasilone i mogą obejmować:

• Pogorszenie widzenia obwodowego.
• Silny ból oka.
• Zaburzenia widzenia centralnego.
• Widzenie błysków lub mroczków.

Różnice między zapaleniem spojówek a siatkówki

Choć zarówno zapalenie spojówek, jak i zapalenie siatkówki to stany zapalne dotyczące oka, różnią się one przyczynami i stopniem zagrożenia dla zdrowia wzroku. Zapalenie spojówek to stan zapalny dotyczący cienkiej błony śluzowej, która pokrywa białko oka i wewnętrzną część powiek. Najczęściej ma łagodny przebieg i jest stosunkowo niegroźne, zwłaszcza gdy ma podłoże wirusowe. W takich przypadkach może nawet przejść samoistnie, bez konieczności intensywnego leczenia. Bakteryjne zapalenie spojówek wymaga jednak stosowania antybiotyków, ponieważ bez leczenia może prowadzić do powikłań.

Z kolei zapalenie siatkówki to znacznie poważniejsze schorzenie. W przeciwieństwie do zapalenia spojówek, zapalenie siatkówki nie ustąpi samo. Konieczna jest szybka interwencja medyczna, ponieważ ignorowanie objawów może prowadzić do nieodwracalnych konsekwencji, takich jak odwarstwienie siatkówki czy zanik nerwu wzrokowego.

 

Bibliografia:
https://www.wokularach.pl/blog/zapalenie-siatkowki-objawy-i-przyczyny
https://www.bezokularow.pl/poradnik/zapalenie-siatkowki-jak-sie-objawia 
Classification Criteria for Acute Retinal Necrosis Syndrome, American journal of ophthalmology, 2021.
L. Olivares-Gonzalez, S. Velasco, I. Campillo, R. Rodrigo, Retinal Inflammation, Cell Death and Inherited Retinal Dystrophies, International journal of molecular sciences, 2021.