Neowaskularyzacja rogówki - co to jest?

Rogówka - wypukła część oka, skupia światło na siatkówce i jest ważnym elementem układu optycznego oka. Normalnie pozbawiona naczyń krwionośnych rogówka, może jednak ulec procesowi neowaskularyzacji. W tym artykule przyjrzymy się dokładnie, czym jest neowaskularyzacja rogówki, jakie są jej przyczyny, objawy oraz metody leczenia.

Co to jest neowaskularyzacja rogówki?

Neowaskularyzacja rogówki to proces patologiczny, polegający na tworzeniu się naczyń krwionośnych w rogówce, która w normalnych warunkach jest ich pozbawiona. Zjawisko to jest odpowiedzią organizmu na różne uszkodzenia i niedotlenienie, mające na celu dostarczenie niezbędnych składników odżywczych i tlenu do uszkodzonej tkanki. Proces ten jednak negatywnie wpływa na przejrzystość rogówki. Powstawanie nowych naczyń krwionośnych w tej strukturze prowadzi do jej zmętnienia i pogorszenia widzenia.

Ile tlenu potrzebuje rogówka?

Rogówka, będąca przezroczystą częścią przedniej powierzchni oka, pełni znaczącą rolę w prawidłowym widzeniu. Tlen jest niezbędny dla metabolizmu komórek rogówki, a jego niedobór może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Każda warstwa rogówki ma różne zapotrzebowanie na tlen. Najwięcej tlenu potrzebuje nabłonek, który zużywa około 40% całkowitego zapotrzebowania rogówki. Istota właściwa pochłania 39%, a śródbłonek – 21%. Zdrowa rogówka wymaga około 10% natlenienia powietrza do prawidłowego funkcjonowania​.

Przyczyny neowaskularyzacji rogówki

Neowaskularyzacja może być wywołana różnymi czynnikami, które zakłócają normalne funkcjonowanie rogówki. Do najczęstszych przyczyn należą:

Niedotlenienie rogówki 

Przewlekłe niedotlenienie rogówki, często spowodowane długotrwałym noszeniem soczewek kontaktowych, jest jedną z głównych przyczyn neowaskularyzacji. Rogówka, w normalnych warunkach, pobiera tlen bezpośrednio z powietrza. Kiedy dostęp tlenu jest ograniczony, na przykład przez soczewki kontaktowe noszone przez wiele godzin dziennie, rogówka staje się niedotleniona. Niedobór tlenu może wywołać procesy naprawcze, w których organizm stymuluje wzrost nowych naczyń krwionośnych, aby dostarczyć potrzebny tlen i substancje odżywcze​. Sprawdź, jak długo można nosić soczewki kontaktowe.

Stany zapalne i infekcje 

Choroby zapalne i infekcje są kolejnymi istotnymi przyczynami neowaskularyzacji rogówki. Infekcje wywołane przez bakterie, wirusy lub grzyby mogą prowadzić do zapalenia rogówki, które z kolei wywołuje procesy zapalne. Sprzyjają one tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych jako mechanizmu obronnego organizmu. Choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena czy toczeń, również mogą wywoływać stany zapalne, które prowadzą do neowaskularyzacji​. 

Urazy mechaniczne

Rogówka jest podatna na różnego rodzaju urazy mechaniczne, takie jak zadrapania, rany cięte czy obecność ciała obcego. Każde takie uszkodzenie może wywołać reakcję naprawczą organizmu, która często obejmuje tworzenie nowych naczyń krwionośnych, aby dostarczyć niezbędne składniki odżywcze i tlen do uszkodzonego obszaru. Takie naczynia mogą zakłócać przezroczystość rogówki, prowadząc do mgły na oku i nieostrego widzenia​.

Powikłania po operacjach okulistycznych

Operacje okulistyczne, takie jak przeszczep rogówki, mogą prowadzić do powikłań w postaci neowaskularyzacji. Procedury chirurgiczne mogą uszkadzać delikatne struktury rogówki, a to następnie wywołuje procesy naprawcze i tworzenie nowych naczyń. Dodatkowo, przeszczepienie rogówki zwiększa ryzyko odrzutu, który również może być powiązany z neowaskularyzacją, ponieważ nowe naczynia krwionośne mogą wprowadzać komórki układu odpornościowego do przeszczepionego obszaru, powodując jego odrzucenie.

 

Objawy neowaskularyzacji rogówki

Objawy neowaskularyzacji mogą być różne, w zależności od stopnia zaawansowania procesu. Do najczęstszych należą:

• Pogorszenie ostrości wzroku.
• Dyskomfort i ból oka.
• Podrażnienie oczu.
• Zaczerwienienie oczu.
• Zmiany w przejrzystości rogówki.

Diagnostyka neowaskularyzacji rogówki

Diagnostyka neowaskularyzacji rogówki to proces wieloetapowy, który wymaga zastosowania zaawansowanych technik obrazowania i badania oka. Prawidłowe zidentyfikowanie tego schorzenia jest istotne, aby odpowiednio zaplanować leczenie i uniknąć poważnych powikłań, takich jak pogorszenie widzenia czy odrzut przeszczepu rogówki. Najważniejsze metody diagnostyczne stosowane w przypadku podejrzenia neowaskularyzacji rogówki obejmują:

• Badanie w lampie szczelinowej - pozwala lekarzowi dokładnie przyjrzeć się przedniej części oka, w tym rogówce, aby zobaczyć, czy pojawiły się nowe naczynia krwionośne, gdzie są zlokalizowane i jak głęboko sięgają. 
• Mikroskopia konfokalna - zaawansowane badanie umożliwiające uzyskanie bardzo dokładnych obrazów komórek rogówki. Pozwala na ocenę wszystkich jej warstw i dostrzeżenie zmian niewidocznych w standardowym badaniu. 
• Angiografia rogówkowa - pomaga ocenić stan naczyń krwionośnych w rogówce, określając wiek nowych naczyń i sprawdzając czy dochodzi do przecieków. 
• Topografia rogówki - tworzy szczegółową mapę kształtu rogówki, pomagając zidentyfikować deformacje wynikające z neowaskularyzacji i ocenić ich wpływ na widzenie pacjenta.

Leczenie neowaskularyzacji rogówki

Leczenie neowaskularyzacji rogówki wymaga szybkiego działania, aby zapobiec dalszemu pogorszeniu widzenia i poprawić komfort pacjenta. Istnieje kilka skutecznych metod terapii, które mogą być dostosowane do konkretnego przypadku pacjenta.

Leczenie farmakologiczne

Jednym z pierwszych kroków w leczeniu neowaskularyzacji rogówki jest stosowanie leków przeciwzapalnych. Kortykosteroidy, aplikowane w formie kropli do oczu, pomagają zmniejszyć stan zapalny i zahamować wzrost nowych naczyń krwionośnych. W niektórych przypadkach stosuje się również niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), jednak ich długotrwałe stosowanie może być ograniczone ze względu na potencjalne efekty uboczne.

Terapia laserowa

W bardziej zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, można zastosować terapię laserową. Laserowa korekcja rogówki polega na precyzyjnym niszczeniu nowo powstałych naczyń krwionośnych. Jest to metoda minimalnie inwazyjna i skuteczna, szczególnie w początkowych stadiach choroby.

Chirurgia

W najcięższych przypadkach, kiedy inne metody zawodzą, konieczna może być interwencja chirurgiczna. Przeszczep rogówki jest procedurą polegającą na zastąpieniu uszkodzonej rogówki zdrową tkanką od dawcy. Choć przeszczep rogówki wiąże się z ryzykiem odrzutu, w wielu przypadkach jest jedynym sposobem na przywrócenie pacjentowi wzroku.

 

Zapobieganie neowaskularyzacji rogówki

Zapobieganie neowaskularyzacji rogówki wymaga kilku prostych, ale skutecznych działań. Oto kilka praktycznych wskazówek, które mogą pomóc w zapobieganiu neowaskularyzacji rogówki:

• Odpowiednia higiena i użytkowanie soczewek kontaktowych - soczewki kontaktowe są jedną z głównych przyczyn neowaskularyzacji rogówki, szczególnie gdy są noszone przez dłuższy czas lub w sposób nieprawidłowy. Ważne jest, aby zawsze przestrzegać zaleceń dotyczących noszenia i pielęgnacji soczewek. Upewnij się, że ręce są czyste przed dotknięciem oczu, a także unikaj noszenia ich dłużej niż zalecany czas. Warto rozważyć soczewki z wysoką przepuszczalnością tlenu, które zmniejszają ryzyko niedotlenienia rogówki​.
• Unikanie narażenia na czynniki drażniące - staraj się unikać ekspozycji na chemikalia oraz inne czynniki drażniące, które mogą prowadzić do urazów i stanów zapalnych oka. Osoby pracujące w suchych lub zanieczyszczonych środowiskach powinny korzystać z ochrony oczu, aby zmniejszyć ryzyko podrażnienia oczu.
• Kontrola chorób autoimmunologicznych i zapalnych - choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, mogą przyczyniać się do rozwoju neowaskularyzacji. Ważne jest, aby osoby cierpiące na te schorzenia były pod stałą opieką lekarza i stosowały się do zaleceń dotyczących leczenia.
• Odpowiednie nawodnienie i ochrona oczu - dbaj o odpowiednie nawilżenie oczu, zwłaszcza jeśli pracujesz w suchym lub zanieczyszczonym środowisku. Możesz używać kropli nawilżających do oczu i nawilżaczy powietrza w pomieszczeniach, aby zapobiegać wysuszaniu oczu.
• Zdrowa dieta i styl życia - zbilansowana dieta bogata w witaminy i minerały, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie długotrwałego stresu mają ogromne znaczenie dla zdrowia oczu. Witamina A, C, E oraz cynk odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowej rogówki. Regularne ćwiczenia poprawiają krążenie krwi, wspomagając dostarczanie tlenu do tkanek oka​.

 

Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/neowaskularyzacja-przyczyny-i-leczenie
Z.Sharif, W. Sharif, Corneal neovascularization: updates on pathophysiology, investigations & management. Rom. J. Ophthalmol. 2019; 63: 15-22.
S. Feizi, A. Azari, S. Safapour, Therapeutic approaches for corneal neovascularization [w:] Eye Vis (London), 2017, vol.4.
D. Roshanadel, M. Eslani, A. Baradaran-Rafii, A.Y. Cheung, K. Kurji, S. Jabbehdari, A. Maiz, S. Jalali, A.R. Djalilian, E.J. Holland. Current and emerging therapies for corneal neovascularization. Ocul Surf. 2018.