Łzy - jaką rolę pełnią i skąd się biorą?

Łzy to naturalny mechanizm obronny i emocjonalny organizmu. Choć często kojarzymy je głównie ze smutkiem, ich funkcja jest znacznie szersza. W tym artykule wyjaśnimy, skąd się biorą łzy, jakie są ich przyczyny i dlaczego czasami pojawiają się w nadmiarze.

Czym są łzy?

Łzy to wodnista substancja produkowana przez gruczoły łzowe znajdujące się w górnej części oczodołu, tuż nad gałką oczną. W ponad 98% składają się z wody, jednak pozostała część to składniki, które odpowiadają za ochronę i nawilżenie oczu. W ich składzie znajdziemy:

• Elektrolity (takie jak sód, potas i wapń) - pomagają utrzymać prawidłowe pH łez i zapewniają odpowiednie środowisko dla komórek rogówki.
• Enzymy (np. lizozym) - działają antybakteryjnie, chroniąc oczy przed infekcjami.
• Białka i lipidy - tworzą warstwę ochronną na powierzchni oka, zapobiegając nadmiernemu parowaniu łez i utrzymując ich równomierne rozprowadzenie.

Dlaczego łzy są słone?

Łzy składają się głównie z wody, ale zawierają także szereg substancji, które pełnią funkcje nawilżające, ochronne i antybakteryjne. Jednym z najbardziej charakterystycznych składników łez są elektrolity, w tym jony soli, które nadają im słony smak. Każda łza zawiera około 0,3 mg soli na mililitr. To powoduje, że jej smak jest wyraźnie słony, choć mniej intensywny niż w przypadku wody morskiej.
 

Warstwy filmu łzowego

Kluczowym elementem budowy łez jest film łzowy, który składa się z trzech warstw, które współpracują ze sobą, tworząc skuteczny mechanizm ochronny.

Zewnętrzna warstwa lipidowa

Warstwa lipidowa, produkowana jest przez gruczoły Meiboma, znajdujące się na krawędzi powiek. Jej głównym zadaniem jest zapobieganie nadmiernemu parowaniu łez oraz utrzymanie ich stabilnej struktury na powierzchni oka.

Środkowa warstwa wodnista

Warstwa wodnista, która stanowi największą objętościowo część filmu łzowego. Jest ona produkowana głównie przez gruczoł łzowy. Jej podstawowym zadaniem jest nawilżenie rogówki oraz wypłukiwanie zanieczyszczeń, drobnoustrojów i kurzu, które mogłyby podrażnić oko.

Wewnętrzna warstwa śluzowa

Warstwa śluzowa ma znaczenie dla prawidłowego przylegania filmu łzowego do rogówki i spojówki. Umożliwia równomierne rozprowadzenie łez po całej powierzchni oka. Bez tej warstwy łzy nie byłyby w stanie utrzymać się na oku, a to prowadziłoby do suchości.

Proces wydzielania łez

Produkcja łez to proces ciągły, który zapewnia oczom odpowiednie nawilżenie i ochronę przed czynnikami zewnętrznymi. Proces ten można podzielić na trzy główne etapy:

• Produkcja - gruczoły łzowe stale wytwarzają łzy, które nawilżają powierzchnię oka. Dzięki temu oko jest stale nawilżone, a drobne zanieczyszczenia są usuwane, zanim zdążą wyrządzić szkodę.
• Rozprowadzanie - odbywa się to podczas każdego mrugnięcia - powieki działają jak naturalny aplikator, który pokrywa rogówkę cienką warstwą filmu łzowego. Film ten składa się z trzech warstw lipidowa, wodna oraz śluzowa. 
• Odprowadzanie - nadmiar płynu spływa do punktów łzowych znajdujących się w wewnętrznych kącikach powiek, skąd trafia do kanalików łzowych i dalej do worka łzowego. Stamtąd łzy przedostają się do jamy nosowej.
   

Rodzaje łez - nie wszystkie są takie same

Choć na pierwszy rzut oka wszystkie łzy wyglądają identycznie, jednak różnią się zarówno składem, jak i funkcją, jaką pełnią w organizmie. Można wyróżnić trzy główne rodzaje łez: 

• Łzy podstawowe - utrzymują nawilżenie oczu i chronią je przed wysychaniem. Nasz organizm produkuje je nieustannie, nawet gdy nie płaczemy.
• Łzy odruchowe  - powstają w odpowiedzi na podrażnienia, np. dym, wiatr czy cebulę. Gruczoły łzowe produkują dużą ilość płynu, który pomaga wypłukać szkodliwe substancje i przywrócić komfort widzenia.
• Łzy emocjonalne - wydzielane podczas silnych przeżyć emocjonalnych, takich jak smutek, radość czy wzruszenie. Oprócz wody zawierają one w składzie większe stężenie hormonów stresu, a także enkefaliny - naturalne substancje przeciwbólowe.

Łzy z oczu - przyczyny

Przyczyną nadmiernego łzawienia oczu mogą być zarówno czynniki środowiskowe, jak i różne schorzenia. Poniżej przedstawiamy najczęstsze powody łez.

1. Podrażnienia i alergie - cieknące łzy z oczu mogą być reakcją na alergeny, np. pyłki, kurz czy sierść zwierząt. Organizm próbuje wypłukać substancje drażniące, prowadząc do nadmiernego łzawienia oczu.
2. Infekcje i stany zapalne - zapalenie spojówek, jęczmień czy infekcje wirusowe mogą powodować łzawienie, zaczerwienienie i pieczenie oczu. Nieleczone infekcje mogą prowadzić do poważniejszych powikłań, dlatego w przypadku podejrzenia stanu zapalnego warto skonsultować się z lekarzem okulistą.
3. Przemęczenie i długotrwała praca przy ekranie - praca przed komputerem sprzyja nadmiernemu wysuszaniu powierzchni oka. Paradoksalnie, suche oczy mogą produkować więcej łez, ponieważ organizm próbuje wyrównać ich niedobór. 
4. Warunki atmosferyczne - wiatr, mróz czy intensywne światło mogą powodować, że lecące łzy z oczu stają się częstsze. To naturalna reakcja ochronna organizmu przed czynnikami zewnętrznymi.
5. Zaburzenia hormonalne - wiele kobiet zauważa zwiększone łzawienie oczu w czasie ciąży czy menopauzy. Wahania poziomu hormonów mogą zaburzać stabilność filmu łzowego, prowadząc do nadmiernego wydzielania łez lub przeciwnie, do suchości oczu.

Kiedy mechanizm łzowy nie działa prawidłowo

Zaburzenia w produkcji, rozprowadzaniu lub odprowadzaniu łez mogą prowadzić do różnych problemów. Jeśli łzy nie są wydzielane w odpowiedniej ilości, może dojść do zespołu suchego oka, który powoduje pieczenie, uczucie piasku pod powiekami i światłowstręt. Z kolei nadmierne łzawienie oczu może być wynikiem nadprodukcji łez, spowodowanej podrażnieniem, alergią lub niedrożnością dróg łzowych.

Jeśli doświadczasz uporczywego łzawienia lub suchości oczu, skonsultuj się z okulistą, który dobierze odpowiednie leczenie. W przypadku zespołu suchego oka pomocne mogą być nawilżające krople do oczu lub terapia światłem IPL. Natomiast leczenie niedrożności kanalików łzowych zazwyczaj polega na ich udrożnieniu za pomocą specjalistycznych zabiegów.
 

Nadmierne łzawienie - kiedy warto zgłosić się do lekarza?

Łzawienie oczu zazwyczaj jest chwilowym i nieszkodliwym objawem, jednak w niektórych przypadkach może sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. Mogą wskazywać na infekcję, uszkodzenie rogówki lub choroby przewlekłe, takie jak jaskra czy zapalenie błony naczyniowej oka. Warto zgłosić się do okulisty, jeśli łzawieniu towarzyszą:

• Przewlekłe zaczerwienienie oczu.
• Ból oka lub uczucie ciała obcego w oku.
• Ropna wydzielina.
• Pogorszenie widzenia.
• Nadwrażliwość na światło.

Jak radzić sobie z nadmiernym łzawieniem oczu?

Istnieje wiele skutecznych sposobów, które mogą pomóc zredukować problem nadmiernego łzawienia oczu, takie jak:

• Unikaj czynników drażniących, takich jak dym papierosowy i klimatyzacja.
• Stosuj sztuczne łzy, szczególnie jeśli pracujesz przed ekranem.
• Regularnie nawilżaj powietrze w pomieszczeniu.
• Dbaj o higienę oczu i unikaj pocierania ich brudnymi rękami.
• Rób przerwy podczas pracy przy ekranie.
• Stosuj zdrową dietę dla oczu.

 

Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/skad-sie-biora-lzy-czlowieka
https://my.clevelandclinic.org/health/body/tears
https://www.healthline.com/health/what-are-tears-made-of
https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/facts-about-tears