Zespół pomijania stronnego - co to jest?

​Zespół pomijania stronnego to zaburzenie percepcyjne wynikające z uszkodzenia mózgu, najczęściej spowodowanego udarem lub urazem. W tym artykule dowiesz się więcej o objawach, rodzajach oraz możliwościach terapii tego skomplikowanego schorzenia.

Zespół pomijania stronnego - co to jest?

Zespół pomijania stronnego (ZPS), znany też jako zespół nieuwagi stronnej lub zespół pomijania jednostronnego, to zaburzenie neurologiczne. Występuje często u pacjentów po przebytym udarze mózgu, urazie czaszkowo-mózgowym czy chorobie nowotworowej. Charakteryzuje się utratą zdolności percepcji przestrzeni i części ciała po stronie przeciwnej do uszkodzonej półkuli mózgu. Uszkodzenie tej półkuli prowadzi do ignorowania bodźców wzrokowych, słuchowych i dotykowych po przeciwnej stronie ciała.

Objawy zespołu pomijania stronnego

• Brak świadomości istnienia jednej strony ciała lub zmienione jej odczuwanie.
• Ignorowanie bodźców dochodzących z zaniedbywanej strony.
• Negowanie objawów neurologicznych.
• Trudności w codziennych zadaniach (ubieranie, mycie, jedzenie).
• Brak świadomości obecności kończyn po pominiętej stronie ciała.

Rodzaje zespołu pomijania stronnego

W zespole pomijania stronnego wyróżniamy kilka odmian, zależnie od charakteru i lokalizacji uszkodzeń mózgu oraz od tego, jak wpływają one na postrzeganie przestrzeni:

1. Zespół pomijania lewostronnego - najczęstsza forma zaburzenia, związana z uszkodzeniami prawej półkuli mózgu. Pacjenci pomijają lewą stronę swojego ciała oraz otoczenia, ignorując bodźce dochodzące z tej strony. Objawy tej formy są bardziej nasilone i dłużej się utrzymują u pacjentów.
2. Zespół pomijania prawostronnego - znacznie rzadziej spotykana odmiana, wynikająca z uszkodzeń lewej półkuli mózgu. Pacjenci ignorują prawą stronę ciała i przestrzeń, często negując jej istnienie. Objawy tej formy często są mniej nasilone i trwałe​.

Przyczyny zespołu pomijania stronnego

Zespół pomijania stronnego (ZPS) jest zaburzeniem neurologicznym wynikającym z uszkodzeń różnych struktur mózgowych. Najczęściej obserwowanym powodem tego zespołu są:

• Udar mózgu - najpowszechniejsza przyczyna ZPS. Uszkodzenie w wyniku udaru, szczególnie w prawej półkuli mózgu, często prowadzi do pomijania lewostronnego. Udar powoduje obumarcie części komórek mózgowych, co z kolei zaburza zdolność percepcji przestrzennej po przeciwległej stronie​.
• Urazy czaszkowo-mózgowe - wypadki komunikacyjne, upadki czy urazy sportowe mogą uszkodzić płaty czołowe i ciemieniowe, zaburzając orientację przestrzenną. Im rozleglejsze uszkodzenie, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu pomijania.
• Choroby nowotworowe - guzy mózgu wpływają na różne struktury mózgu, w tym te odpowiedzialne za percepcję przestrzeni. Wzrost guza może uciskać sąsiadujące obszary, powodując problemy z postrzeganiem i uwagą.
• Choroby neurodegeneracyjne - schorzenia takie jak choroba Alzheimera czy Parkinsona także mogą prowadzić do zaburzeń percepcji przestrzennej. Jednak zespół pomijania stronnego występuje w tych przypadkach znacznie rzadziej.
• Inne przyczyny - zaburzenia krążenia mózgowego, infekcje lub zapalenia mózgu mogą również wpływać na funkcjonowanie obszarów mózgu odpowiedzialnych za świadomość przestrzenną​.

Diagnozowanie zespołu pomijania stronnego

Diagnoza zespołu pomijania stronnego często zaczyna się od obserwacji zachowań pacjenta, które mogą wskazywać na brak świadomości dotkniętej strony ciała lub przestrzeni. Są to zachowania takie jak, golenie tylko połowy twarzy, jedzenie z jednej strony talerza czy częste wchodzenie w ściany z zaniedbanej strony. Takie zachowania są sygnałem do przeprowadzenia bardziej szczegółowej oceny.

Tradycyjne metody diagnostyczne obejmują testy "długopisem i papierem", które oceniają zdolność pacjenta do przetwarzania informacji w przestrzeni bliskiej. Przykłady takich testów to test podziału linii, w którym pacjent ma zaznaczyć środek linii, testy polegające na przekreśleniu liter lub obiektów, a także testy kopiowania, gdzie pacjent próbuje odtworzyć rysunek. Inne testy diagnostyczne są bardziej funkcjonalne i mają na celu ocenę wpływu ZPS na codzienne czynności pacjenta, np. przez nawigację po torze przeszkód lub próbę chodzenia po prostej linii.

Dowiedz się, jak wygląda badanie oczu.

Leczenie zespołu pomijania stronnego

W rehabilitacji zespołu pomijania stronnego istotne jest wprowadzenie w rutynę odpowiednich ćwiczeń i technik terapeutycznych, które mają na celu stymulację zaniedbanej strony ciała i przestrzeni. Oto główne rodzaje ćwiczeń i metody stosowane w leczeniu tego zaburzenia:

Stymulacja percepcyjna i sensoryczna

Jest podstawowym elementem terapii zespołu pomijania stronnego. Obejmuje różnorodne techniki stymulacji wzrokowej, słuchowej i dotykowej. Terapia ta opiera się na skupieniu uwagi na zaniedbywanej stronie, aby zwiększyć percepcję pacjenta i usprawnić jego funkcje poznawcze.

• Stymulacja wzrokowa - pacjenci są zachęcani do wizualnego eksplorowania zaniedbywanej strony poprzez ćwiczenia takie jak czytanie tekstów, w których każda linia zaczyna się od zaznaczenia lub podkreślenia. Innym sposobem jest poszukiwanie obiektów w określonym polu widzenia. Ta metoda pomaga pacjentom przełamać nawyk ignorowania bodźców z tej strony​.
• Stymulacja słuchowa - w przypadku tej formy terapii, pacjent jest stymulowany dźwiękami z zaniedbywanej strony. Mogą to być sygnały dźwiękowe lub mowa terapeuty, które przyciągają uwagę i kierują ją na zaniedbaną przestrzeń.
• Stymulacja dotykowa - obejmuje różne techniki fizjoterapeutyczne, takie jak szczotkowanie, głaskanie lub masaże po zaniedbywanej stronie. Mogą być także stosowane kąpiele wirowe i zmiennocieplne. Stymulacja dotykowa może również polegać na używaniu urządzeń generujących delikatne prądy elektryczne o niskiej częstotliwości w celu pobudzenia czucia.

Techniki kompensacyjne i przestrzenne

Techniki te mają spore znaczenie w terapii zespołu pomijania stronnego. Ich głównym celem jest poprawa zdolności pacjenta do orientacji w przestrzeni. Jednym z najważniejszych aspektów tej terapii jest przeszukiwanie wzrokowe, w którym pacjenci są szkoleni w systematycznym skanowaniu otoczenia. Zadanie to polega na identyfikowaniu obiektów na zdjęciach, mapach czy schematach​. Równie ważnym testem jest odszukiwanie przedmiotów w polu widzenia pacjenta. Terapeuta ustawia przedmioty tak, aby znajdowały się głównie po zaniedbywanej stronie, pomagając pacjentowi ćwiczyć orientację przestrzenną. Do tej techniki dochodzi kompensacja bodźcami zewnętrznymi, w której stosuje się różne oznaczenia przedmiotów za pomocą kolorów, światła lub dźwięków, by ułatwić pacjentowi ich lokalizację i zrozumienie przestrzeni​.

Ćwiczenia manualne i motoryczne

Odgrywają niezwykle ważną rolę w terapii zespołu pomijania stronnego, umożliwiając pacjentom odzyskanie kontroli ruchowej i świadomości własnego ciała. Symetryczne aktywowanie kończyn to jedna z technik, w której pacjenci są zachęcani do używania obu rąk jednocześnie. Są to zadania obejmujące ruch, takie jak sięganie i chwytanie przedmiotów zlokalizowanych po zaniedbanej stronie, czy ćwiczenia z piłką wymagające koordynacji obu stron ciała. Celem jest uzyskanie większej kontroli nad stroną zaniedbywaną i pomoc w wykonywaniu codziennych czynności bardziej samodzielnie. Całość procesu wspierają dodatkowe metody stymulacji, w tym masaże czy zmiennocieplne kąpiele, zapewniając wszechstronne podejście do rehabilitacji.

Czy zespół pomijania stronnego można wyleczyć?

Pełne wyleczenie ZPS może być trudne, jednak istnieje wiele terapii i technik rehabilitacyjnych, które mogą znacznie poprawić funkcjonowanie pacjentów, a nawet w niektórych przypadkach doprowadzić do znacznej regresji objawów. Rokowania zależą od wielu czynników, takich jak rozległość i lokalizacja uszkodzenia mózgu, szybkość rozpoczęcia terapii po wystąpieniu uszkodzenia oraz indywidualna reakcja pacjenta na leczenie. Generalnie, wcześnie rozpoczęta i intensywna rehabilitacja zwiększa szanse na poprawę.

Sprawdź, dlaczego warto regularnie badać wzrok.

 

Bibliografia:
https://www.bezokularow.pl/poradnik/zespol-pomijania-stronnego-geneza-objawy-testy
https://www.physio-pedia.com/Unilateral_Neglect