Zespół Hornera - objawy, przyczyny i leczenie

Zespół Hornera to rzadkie zaburzenie, które może wpłynąć na twarz i oczy. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, czym jest zespół Hornera, jakie są jego główne przyczyny i objawy, a także jakie są opcje leczenia dostępne dla osób dotkniętych tym stanem.

Co to jest zespół Hornera?

Zespół Hornera, znany również jako porażenie oczno-współczulne lub zespół Bernarda-Hornera, to stosunkowo rzadkie zaburzenie neurologiczne. Jest wynikiem zakłócenia drogi nerwów współczulnych, które łączą pień mózgu z oczami i twarzą. Wpływa na oko i otaczające tkanki po jednej stronie twarzy. Zespół ten charakteryzuje się kombinacją objawów, takich jak częściowe opadanie powieki, zwężenie źrenicy oraz brak potliwości na połowie twarzy spowodowane zakłóceniem w zaopatrzeniu nerwowym współczulnym.

Czy zespół Hornera zagraża życiu?

Zespół Hornera sam w sobie zazwyczaj nie zagraża życiu, jednak jego diagnoza nie powinna być lekceważona. Zaburzenie to może być spowodowane przez różnorodne stany, od stosunkowo nieszkodliwych, takich jak urazy, po potencjalnie zagrażające życiu, w tym guzy czy udary mózgu​​. Z tego powodu, choć zespół Hornera nie jest bezpośrednio zagrażający życiu, jego obecność wymaga dokładnej diagnostyki w celu wykluczenia lub potwierdzenia poważnych schorzeń, które mogą wymagać natychmiastowego leczenia.

Zespół Hornera - objawy

Zespół Hornera charakteryzuje się zestawem objawów, które pojawiają się po jednej stronie twarzy dotkniętej zaburzeniem. Objawy te wynikają z uszkodzenia lub dysfunkcji drogi nerwów współczulnych, która biegnie od mózgu do oka i twarzy. Do najbardziej rozpoznawalnych symptomów zespołu Hornera należą:

• Częściowe opadanie powieki górnej (ptosis) - jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów. Jest to wynik osłabienia lub niedziałania mięśnia podnoszącego powiekę.
• Zwężenie źrenicy (mioza) - wynika z braku stymulacji nerwów współczulnych odpowiedzialnych za jej rozszerzanie.
• Zmniejszenie lub brak potliwości na jednej stronie twarzy (anhidroza) - wynika z przerwania przepływu impulsów nerwowych regulujących potliwość.
• Wciągnięcie gałki ocznej do tyłu w oczodole (enoftalmos) - sprawia wrażenie, że oko jest bardziej wgłębione niż zwykle.

Ponadto, osoby z zespołem Hornera mogą doświadczać trudności z pełnym zamknięciem lub otwarciem powieki na dotkniętym oku. Należy pamiętać, że te objawy zazwyczaj dotyczą tylko jednej strony twarzy i są bezpośrednio związane z miejscem uszkodzenia drogi nerwowej.

Zespół Hornera - przyczyny

Zespół Hornera może wynikać z różnych stanów, które wpływają na nerwy współczulne łączące pień mózgu z okiem i twarzą. Jego przyczyny są zróżnicowane i mogą obejmować:

• Urazy fizyczne - szczególnie te dotykające szyi i klatki piersiowej, są znaczącymi przyczynami zespołu Hornera. Mogą one prowadzić do bezpośredniego uszkodzenia nerwów współczulnych, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania oczu i twarzy.
• Guzy - obecność guza, zwłaszcza zlokalizowanego w klatce piersiowej jak guz Pancoasta, mogą uciskać na nerwy współczulne lub bezpośrednio je niszczyć. Guzy te, kiedy rosną, mogą fizycznie przerywać połączenie nerwowe.
• Zmiany w obrębie mózgu - schorzenia takie jak udar mózgu, guzy mózgu lub inne zmiany patologiczne w obrębie mózgu mogą być przyczyną zespołu Hornera.
• Uszkodzenie rdzenia kręgowego - uszkodzenie rdzenia kręgowego, zwłaszcza w jego górnej części, może prowadzić do przerwania przewodnictwa nerwowego​.
• Choroby naczyniowe - takie jak rozwarstwienie tętnicy szyjnej, mogą uszkodzić nerwy współczulne poprzez ograniczenie dopływu krwi do tych nerwów. To uszkodzenie naczyniowe zakłóca normalne funkcjonowanie układu współczulnego.
• Chirurgia - zabiegi chirurgiczne w okolicy szyi lub klatki piersiowej mogą niekiedy uszkodzić drogi nerwowe, prowadząc do zespołu Hornera.

W niektórych przypadkach, mimo przeprowadzenia szczegółowych badań oczu, nie udaje się znaleźć konkretnego powodu wystąpienia zespołu Hornera, co określa się mianem zespołu Hornera idiopatycznego​​​​. Diagnostyka, mająca na celu ustalenie przyczyny zespołu, często obejmuje szerokie spektrum badań, w tym obrazowanie metodami takimi jak rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (CT), które mogą pomóc w identyfikacji podstawowego problemu medycznego.​

Wrodzony a nabyty zespół Hornera

Wrodzony zespół Hornera jest obecny od urodzenia i może wynikać z urazu porodowego lub być skutkiem wad rozwojowych wpływających na drogę nerwów współczulnych. W niektórych rzadkich przypadkach, może być także dziedziczony, chociaż dotychczas nie zidentyfikowano konkretnych genów związanych z tym stanem. Szacuje się, że tylko w około 5% przypadków zaburzenie jest obecne od urodzenia.

Należy mieć na uwadze fakt, że zespół Hornera może pojawić się w każdym momencie życia. Nabyty zespół Hornera rozwija się w wyniku uszkodzenia drogi nerwów współczulnych w późniejszym okresie życia. W przeciwieństwie do formy wrodzonej, nabyty zespół Hornera nie jest związany z wadami genetycznymi i zwykle jest diagnozowany w oparciu o nagłe pojawienie się objawów związanych z uszkodzeniem nerwów.

Jak diagnozuje się zespół Hornera?

Diagnozowanie zespołu Hornera opiera się na dokładnej ocenie objawów klinicznych oraz wykonaniu specjalistycznych testów. Proces ten ma na celu nie tylko potwierdzenie obecności zespołu, ale również zidentyfikowanie jego przyczyny. Diagnostyka zespołu Hornera wymaga interdyscyplinarnego podejścia i może obejmować konsultacje z neurologiem, okulistą oraz innymi specjalistami, w zależności od podejrzewanej przyczyny. 

Zespół Hornera - leczenie

Leczenie zespołu Hornera różni się w zależności od przyczyny. W przypadku wrodzonej choroby Hornera, interwencje mogą być ograniczone. W szczególności jeśli przyczyna jest związana z trwałym uszkodzeniem nerwu w wyniku urazu porodowego lub wady rozwojowej. To dlatego, że trwałe uszkodzenie nerwu współczulnego, które występuje w takich przypadkach, zazwyczaj nie poddaje się terapiom regeneracyjnym. Skupienie się na zarządzaniu ewentualnymi skutkami ubocznymi zespołu dla poprawy komfortu pacjenta, może być częścią planu leczenia. W przypadku nabytego zespołu Hornera, leczenie może obejmować chirurgię, radioterapię lub inne metody leczenia w zależności od przyczyny uszkodzenia nerwów.

Czy mogę zapobiec zespołowi Hornera?

Zapobieganie zespołowi Hornera może być trudne, ponieważ stan ten często wynika z różnych przyczyn. Urazy, choroby czy zaburzenia neurologiczne, nie zawsze są możliwe do przewidzenia lub uniknięcia. Jednak pewne środki ostrożności mogą pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu Hornera lub jego poważnych konsekwencji.

Podjęcie kroków w celu uniknięcia urazów, szczególnie tych związanych z szyją i klatką piersiową, może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu Hornera. Obejmuje to stosowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa podczas uprawiania sportów i aktywności fizycznych. Dodatkowo, zdrowy styl życia, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna czy unikanie używek, może zmniejszyć ryzyko chorób naczyniowych. 

Regularne badania mogą także pomóc w wykryciu stanów, prowadzących do zespołu Hornera. Kontrola ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu ma w tym przypadku kluczowe znaczenie. Wczesna diagnoza i interwencja mogą zapobiec uszkodzeniom nerwów współczulnych. Dowiedz się, jak dbać o swój wzrok.

 

Bibliografia:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17836-horners-syndrome
https://www.verywellhealth.com/horner-syndrome-overview-4176967 
https://www.wokularach.pl/blog/co-to-jest-zespol-hornera