Jaskra a zaćma - czym się różnią?

Jaskra i zaćma to dwie z najczęściej występujących chorób oczu, które mogą wpływać na nasz wzrok, zwłaszcza w starszym wieku. Pomimo że obie te dolegliwości dotyczą oczu, różnią się one znacząco pod wieloma względami. W tym artykule przedstawimy różnice, które są kluczowe dla wczesnej diagnozy, odpowiedniego leczenia i optymalnego zarządzania tymi stanami.

Jaskra - co to jest?

Jaskra to choroba oka charakteryzująca się wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego i postępującym zanikiem nerwu wzrokowego, w wyniku którego pojawiają się ubytki w polu widzenia. Jaskra może być spowodowana przez różne czynniki, w tym zaburzenia kąta przesączania i niedokrwieniem tarczy nerwu wzrokowego. Jaskra oczu jest główną przyczyną ślepoty u osób powyżej 60. roku życia. Jednak ślepocie spowodowanej jaskrą często można zapobiec dzięki podjęciu wczesnego leczenia.

Co to jest zaćma?

Zaćma, znana także jako katarakta, jest chorobą oka charakteryzującą się stopniowym zmętnieniem soczewki. To zmętnienie prowadzi do pogorszenia jakości widzenia, a w zaawansowanych przypadkach może skutkować całkowitą utratą wzroku. Zaćma jest często związana z procesem starzenia, ale może również mieć przyczyny wrodzone lub wynikać z innych stanów zdrowotnych, takich jak cukrzyca.

Zaćma i jaskra to dwa różne schorzenia oczu, które mogą prowadzić do zaburzeń widzenia. Poznaj ich przyczyny i objawy.

Objawy zaćmy

Charakterystyczne objawy zaćmy to:

• Pogorszenie ostrości wzroku i uczucie patrzenia przez mgłę.
• Zmiana percepcji barw, kolory stają się mniej wyraziste.
• Pojawienie się plam lub punktów w polu widzenia.
• Trudności w codziennych czynnościach, takie jak czytanie czy oglądanie telewizji.
• W zaawansowanych przypadkach zmiana koloru źrenicy z czarnej na szarobiałą.

Objawy jaskry

Objawy jaskry mogą być subtelne, szczególnie w początkowych fazach choroby. Typowe objawy jaskry obejmują:

• Stopniowe ograniczenie pola widzenia, zwłaszcza widzenia obwodowego.
• Częste łzawienie oczu.
• W przypadkach zaawansowanych jaskry, bóle oka i głowy, obfite pocenie się, nudności i wymioty.
• W przypadku jaskry zamkniętego kąta, nagłe zamazanie widzenia, silny ból oka, zaczerwienienie oka oraz nieruchoma, rozszerzona źrenica.

Różnice w objawach zaćmy i jaskry

Główną różnicą między zaćmą a jaskrą jest to, że zaćma bezpośrednio wpływa na przejrzystość soczewki, prowadząc do stopniowego pogorszenia ostrości wzroku i zmian w percepcji kolorów. Natomiast jaskra uszkadza nerw wzrokowy, co prowadzi do stopniowej utraty pola widzenia, a w późniejszym etapie do innych poważnych objawów.

Ważne, aby również pamiętać, że zaćma zazwyczaj rozwija się powoli i prowadzi do stopniowego pogorszenia wzroku, podczas gdy jaskra może długo przebiegać bezobjawowo, a jej późniejsze objawy, jak ból oka i głowy, mogą pojawić się nagle, zwłaszcza w przypadku jaskry z zamkniętym kątem przesączania.

Przyczyny zaćmy

Główne przyczyny zaćmy to starzenie się, czynniki genetyczne, urazy oka, cukrzyca, długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. kortykosteroidów), a także czynniki środowiskowe, takie jak palenie tytoniu i nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV. 

Przyczyny jaskry

Jaskra może być wynikiem nadmiernego gromadzenia się płynu w oku, co prowadzi do wzrostu ciśnienia, a w konsekwencji uszkodzenia nerwu wzrokowego. Istnieje kilka rodzajów jaskry, w tym jaskra otwartego kąta, jaskra zamkniętego kąta, jaskra normalnego ciśnienia, jaskra wtórna oraz jaskra wrodzona. Przyczyny mogą obejmować genetykę, urazy oka, a także inne choroby oczu.

Różnice w przyczynach zaćmy i jaskry

Główną różnicą w przyczynach obu chorób jest to, że zaćma jest wynikiem zmian w soczewce oka, podczas gdy jaskra jest spowodowana uszkodzeniem nerwu wzrokowego związanym z wysokim ciśnieniem wewnątrz oka.

Należy pamiętać, że zaćma i jaskra to dwie odrębne choroby oka z różnymi przyczynami, choć obie mogą prowadzić do utraty wzroku i częściej występują u osób starszych. Regularne badania oczu są istotne dla wczesnego wykrycia i leczenia obu tych stanów.

Zaćma a jaskra - leczenie 

Leczenie jaskry skupia się na obniżaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego, co jest kluczowe w zapobieganiu dalszemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego. Początkowe stadium leczenia często obejmuje stosowanie kropli do oczu, które zawierają leki zmniejszające ciśnienie wewnątrz oka. W niektórych przypadkach mogą być stosowane także leki doustne. Jeśli farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, można rozważyć interwencję chirurgiczną lub leczenie laserowe. Warto zauważyć, że chociaż leczenie jaskry może skutecznie kontrolować chorobę, nie jest w stanie odwrócić już zaistniałego uszkodzenia nerwu wzrokowego. 

Natomiast leczenie zaćmy polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Procedura ta jest bezpieczna i skuteczna, a jej głównym celem jest przywrócenie ostrości widzenia. Operacja jest zazwyczaj rekomendowana, gdy zmętnienie soczewki znacząco wpływa na jakość życia pacjenta.

Zaćma i jaskra - podobieństwa

Chociaż jaskra i zaćma są różnymi schorzeniami oczu, istnieją pewne aspekty, w których są one podobne:

• Wiek jako czynnik ryzyka - zarówno jaskra, jak i zaćma są częściej diagnozowane u osób starszych. Ryzyko wystąpienia obu schorzeń wzrasta z wiekiem.
• Postępujące pogorszenie wzroku - w obu przypadkach, jeśli schorzenie nie jest leczone, prowadzi do stopniowego pogorszenia wzroku. W przypadku zaćmy, jest to związane ze zmętnieniem soczewki, a w jaskrze z uszkodzeniem nerwu wzrokowego.
• Możliwość leczenia chirurgicznego - zarówno zaćmę, jak i pewne formy jaskry, można leczyć chirurgicznie. W przypadku zaćmy, operacja polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną. W przypadku jaskry, chirurgiczne opcje leczenia są stosowane, aby zmniejszyć ciśnienie wewnątrzgałkowe i zapobiec dalszemu uszkodzeniu nerwu wzrokowego.
• Nieodwracalne uszkodzenia - nieleczona zaćma, jak i jaskra, mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a w skrajnych przypadkach nawet do ślepoty.

Czy jaskra i zaćma mogą występować jednocześnie?

Zaćma i jaskra to dwa różne schorzenia oczu, ale mogą występować jednocześnie, szczególnie u osób starszych. Współwystępowanie tych dwóch schorzeń jest na tyle powszechne, że istnieją techniki chirurgiczne, które mogą jednocześnie leczyć zaćmę i jaskrę. Taka operacja, znana jako fakotrabekulektomia, pozwala na usunięcie zaćmy i jednoczesne leczenie jaskry. Jest to szczególnie korzystne dla pacjentów, którzy wymagają interwencji chirurgicznej w obu przypadkach. Ta metoda jest szczególnie polecana pacjentom z dobrze kontrolowaną jaskrą, którzy wymagają operacji zaćmy, a także tym, u których nie można uzyskać stabilizacji ciśnienia wewnątrzgałkowego mimo regularnego stosowania leków.

 

Bibliografia:

• Responsum Health, Glaucoma vs. Cataracts (https://responsumhealth.com/conditions/glaucoma/glaucoma-vs-cataracts/)
• American Academy of Ophthalmology, What is glaucoma? Symptoms, causes, diagnosis, treatment, 2022.
• American Academy of Ophthalmology, What are cataracts?, 2023.